GRANICA NIEMIECKO - POLSKA PO TRAKTACIE WERSALSKIM NA ZIEMI NAMYSŁOWSKIEJ

Biblioteka Publiczna w Rychtalu 19.01.2020 r.

PREZYDENT POLSKI ANDRZEJ DUDA W DROŻKACH KOŁO RYCHTALA

W dniu 13 stycznia 2020 roku po 95 latach od wizyty Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Stanisława Wojciechowskiego do liczących ok. 350 mieszkańców Drożek w Gminie Rychtal przybył Prezydent Przeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda, by uczcić 100 rocznicę włączenia Ziemi Rychtalskiej do Polski. Z tej okazji na placu przed kościołem pw. św. Jana Nepomucena w Drożkach umieszczono Kapsułę Czasu zawierającą przesłanie do pokoleń, podpisane przez prezydenta Andrzeja Dudę, zdjęcie z wizyty prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Drożkach oraz pamiątkowy medal z okazji 100-lecia powrotu Ziemi Rychtalskiej do Polski.

MEDAL UPAMIĘTNIAJĄCY 100. ROCZNICĘ WŁĄCZENIA ZIEMI RYCHTALSKIEJ DO POLSKI

100. ROCZNICA PRZEJĘCIA RYCHTALA PRZEZ WOJSKO POLSKIE - WYDAWNICTWA POCZTOWE

19 stycznia 2020 r. - 100. rocznica przejęcia Rychtala i okolic przez wojsko polskie - żołnierzy 12. Pułku Strzelców Wielkopolskich, który w lutym przemianowano na 70. Pułk Piechoty. Przejęcie tych ziem i włączenie ich w granice II Rzeczypospolitej to realizacja postanowień Traktatu Wersalskiego.Wydane zostały trzy wzory znaczków emisji:1. z rysunkiem herbu miasta Rychtal (Reichthal) obowiązującym do 1920 r.;2. z fotografią odznaki pułkowej 12. Pułku Strzelców Wielkopolskich - 70. Pułku Piechoty;3. z rysunkiem herbu Gminy Rychtal według wzoru obowiązującego od ubiegłego roku.Znaczki zostały wydane w arkuszu z okolicznościowymi napisami na marginesach, a także herbami niektórych wiosek ziemi rychtalskiej. 

OKOLICZNOŚCIOWE DATOWNIKI POCZTOWE Z RYCHTALA

W Urzędzie Pocztowym w Rychtalu 10.01.2020 roku użyto datowników według pomysłu i projektu Tadeusza Wincewicza z Namysłowa  z  okolicznościowym tekstem: "100. ROCZNICA WEJŚCIA W ŻYCIE TRAKTATU WERSALSKIEGO - KSZTAŁTOWANIE GRANIC II RP - RYCHTAL I OKOLICE W POLSCE!" oraz rysunkiem kamienia granicznego.

RYCHTALSKA IMPRESJA ZDZISŁAWA JAŃSKIEGO

Początek roku 2020 jest dla mnie okazją, by rzeczy nieraz długo odkładane zrealizować. Jedną z takich spraw jest podzielenie się historią rodziny która nierozerwalnie związana jest z Rychtalem a historia ludzi to historia Ojczyzny, tej małej i dużej. W albumie mojego stryja Stefana znalazłem takie zdjęcie: Jest maj 36r na szlabanie prawdopodobnie z przedwojenną niemiecką granicą siedzą cztery piękne młode dziewczyny, kim były i jak się potoczyły ich dalsze  losy, czy może ktoś je rozpozna i opowie ich historię ? Jest maj, za trzy lata we wrześniu wyjdą z tego lasu uzbrojeni po zęby bandyci i w imię swojej chorej ideologii zniszczą nam nasz przedwojenny świat. 

Powyższe zdjęcie z albumu rodzinnego stryja Zdzisława Jańskiego zostało w albumie błędnie podpisane. Przedstawia ono polsko - niemieckie przejście graniczne tzw. gospodarcze w miejscowości Ignacówka Trzecia, oddalonej 18 km. od Rychtala. Dowodem na to jest poniższa fotografia ze zbiorów Pana Pawła Golika. Być może jednak na fotografii tej zostały uwiecznione mieszkanki Rychtala, dlatego warto pozostawić je na tej stronie, jako świadka naszej lokalnej historii. 

UCZESTNICY RAJDU ROWEROWEGO ŚLĄSKO - WIELKOPOLSKIM POGRANICZEM 15.09.2019 R. GOŚCILI W RYCHTALSKIM KOŚCIELE

POGRANICZNICY Z WIZYTĄ W RYCHTALU

W dniu 21 czerwca 2019r. gościliśmy w Rychtalu przedstawicieli Bractwa Motocyklowego Żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza, którzy przybyli, by oddać hołd rychtalskim pogranicznikom broniącym granic Rzeczypospolitej w latach 1928 - 1939.

ODSŁONIĘCIE TABLICY PAMIĄTKOWEJ W DROŻKACH

W dniu 9 listopada 2018r. odbyła się w Drożkach uroczystość upamiętniająca wizytę Prezydenta II RP Stanisława Wojciechowskiego w dniu 21.05.1925r. u Seweryna Szulca, który przyczynił się do włączenia okolicznych ziem do Polski.

Seweryn Szulc  urodził się 8 stycznia 1868 roku w Lutynii k. Pleszewa. W roku 1897 poślubił Helenę Salomeę  Prebisz ( ur.  w 1874 roku w Brzostkowie gm. Żerków, zmarła  27 kwietnia  1933 roku  w Drożkach).  Zawarcie małżeństwa odbyło  się w Karminie k. Dobrzycy (Wielkopolska). Majątek ziemski w Drożkach  nabył w pierwszych latach XX w. Po I wojnie światowej,  18 stycznia 1919 roku  w Wersalu pod Paryżem rozpoczęła się Konferencja Pokojowa.  12 marca 1919 roku  przedstawiono tam projekt granicy polsko-niemieckiej,  pozostawiając w całości powiat namysłowski   i sycowski  w obrębie Niemiec. Pod koniec marca 1919 roku Seweryn Szulc  wraz z radnymi z powiatu namysłowskiego – Józefem Nowakiem  z Buczku Wielkiego i radnymi z powiatu sycowskiego - Kazimierzem  Badurą,  Bronisławą i Franciszkiem Przykuta  z Międzyborza  udał się do Paryża. Zabrali ze sobą: modlitewniki, śpiewniki  i inne książeczki – wszystkie w języku polskim, po to, aby przekonać członków Konferencji Pokojowej, że na terenach powiatów namysłowskiego i sycowskiego mieszka ludność posługująca się językiem polskim,  z tradycjami i obrzędami polskimi  i chce należeć do Polski. Trzy miesiące później 28 czerwca 1919 roku , kiedy to Roman Dmowski i Ignacy Paderewski podpisali przebieg zachodniej granicy Polski, część powiatu namysłowskiego i  sycowskiego  została przyłączona do Polski. Możemy powiedzieć , że wyjazd Seweryna Szulca i pozostałych uczestników delegacji do Paryża był skuteczny. Powiat kępiński liczący 458 km kw. po przyłączeniu  tych ziem powiększył się o 249 km kw. Oficjalnie 9 stycznia 1920 roku Rychtal , Drożki, Bralin i  okoliczne miejscowości  przeszły pod panowanie władz polskich. Seweryn Szulc w latach 1921 do 1925 oraz  w 1929 r.  był wybrany do Sejmiku Powiatu Kępińskiego. W tamtych latach starostą w Kępnie był Feliks Kasprzak a jego zastępcą Seweryn,  Szulc ziemianin z Drożek.  Feliks Kasprzak był też przewodniczącym Kasy Oszczędnościowej w Kępnie, a Seweryn Szulc był jego zastępcą. 28 marca 1928 roku Sejmik powiatowy powołał 8 obwodów wójtowskich. W wójtostwie Rychtal wójtem został Stanisław Jerzykowski , a jego zastępcą Seweryn Szulc. 21 maja 1925 roku Seweryna  Szulca w Drożkach odwiedził Prezydent II Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski. Było to wyróżnienie Seweryna Szulca  za starania o przyłączenie tych ziem do Polski. W 1939 roku Seweryn Szulc  wiedział, że Niemcy mają jego nazwisko na tak zwanej czarnej liście , zdecydował się opuścić Drożki pod koniec  sierpnia. Najprawdopodobniej  chciał dostać się do Francji. Niemcy zatrzymali go pod Wrocławiem. Pracownicy z majątku mówili, że został rozstrzelany po zatrzymaniu, inne źródła podają, że zginął w obozie koncentracyjnym. W tym roku przypada 150 rocznica urodzin Seweryna Szulca , patrioty i bohatera  naszych ziem i powiatu kępińskiego.

Opracowano na podstawie źródeł historycznych, artykułów w Internecie, przekazów rodzinnych i przekazów mieszkańców Drożek .

Witold Dworak

2018 

ROK POGRANICZNIKÓW W RYCHTALU 

W 90 ROCZNICĘ POWSTANIA POLSKIEJ STRAŻY GRANICZNEJ

ODSŁONIĘCIE TABLICY PRZED DAWNYM KOLEJOWYM POSTERUNKIEM STRAŻY GRANICZNEJ W RYCHTALU

W ramach obchodów 90 – tej rocznicy utworzenia polskiej Straży Granicznej w niedzielę 9 września o godz. 13.00 odbyła się w Rychtalu uroczystość odsłonięcia tablicy upamiętniającej polskich strażników granicznych, którzy oddali życie w obronie Ojczyzny we wrześniu 1939r. Podczas uroczystości, która zgromadziła mieszkańców, wójt gminy mgr inż. Czesław Balcerzak wygłosił okolicznościowe przemówienie na zakończenie którego poprosił ks kan. Mariusza Białobłockiego zaangażowanego w obchody o poświęcenie tablicy pamiątkowej i modlitwę w intencji poległych pograniczników. Wartę honorową wystawili przybyli z Kępna przedstawiciele Związku Harcerstwa Polskiego ze 111 WDH "Echo" oraz 68 WDH "Fire Kids" oraz Związku Strzeleckiego STRZELEC Józefa Piłsudskiego. Uroczystego odsłonięcia tablicy dokonał Komendant Hufca - phm Marcin Szajdak oraz sierż. Karol Kuchciak z Jednostki Strzeleckiej JS 2016 z Kępna. Członkowie rychtalskiego koła Polskiego Związku Hodowców Gołębi Pocztowych wypuścili z klatek 250 sztuk gołębi dla podkreślenia symbolu "aby nigdy więcej nie doszło do wojny". Na zakończenie przybyłe delegacje złożyły wiązanki kwiatów. Każdy ze strzelców i harcerzy otrzymał od organizatorów uroczystości pamiątkowy medal.

RYCHTALSKIE POGRANICZE

w latach 1920 - 1939

Historia ochrony granicy Polski na odcinku wielkopolskim rozpoczęła się w dniu 19.01.1920r. , kiedy oddziały Wojska Polskiego obsadziły nową granicę. Były to oddziały Frontu Wielkopolskiego 7 Dywizji Piechoty, w skład której wchodził Bytomski Pułk Strzelców 167 p.p. Chrzest bojowy pułku przypadł na dzień 23.06.1919r. , kiedy to miało miejsce starcie z Grenzschutzem ( niemiecką strażą graniczną ) na linii demarkacyjnej pod Wieruszowem ( niedaleko Wielunia ). Następnie pułk przesunięto do Ostrowa Wielkopolskiego. Wraz z nim granicę ochraniały 155 i 159 Pułki Piechoty, które miały opuścić miejsce pełnienia służby dopiero w chwili zluzowania przez nowo tworzone ( przez Dowództwo Okręgu Generalnego Poznań ) 5 i 6 Pułk Wojskowej Straży Granicznej. W dniu 3.03.1920 r. Minister Spraw Wojskowych gen. Bryg. Kazimierz Sosnkowski wydał rozkaz przemianowujący Wojskową Straż Graniczną na Strzelców Granicznych a nowo sformowane oddziały dostały numerację 5 i 6 Pułk Strzelców Granicznych. Tak więc pierwszą jednostką graniczną był 5 Pułk Strzelców Granicznych, który przystąpił do służby w czerwcu 1920 r. W nielicznie zachowanych materiałach archiwalnych tego pułku występuje wzmianka z października 1920 r. o zwiększeniu składu osobowego w wartowni granicznej w Rychtalu, która przynależała do III Dywizjonu 5 Pułku SG. W związku ze zmieniającym się przebiegiem działań wojny polsko – radzieckiej 6 Pułk SG wysłano na front, a 5 Pułk SG użyto do uzupełnienia strat. Ochronę granicy przejęły pomocnicze jednostki wojskowe – Bataliony Wartownicze. W Rychtalu ulokowano 4 Pluton 2 Kompanii Batalionu Wartowniczego 5/VII, który nadzorował odcinek granicy od Zbyczyny do Skoroszowa. Od 13.06.1921 r. służbę na granicy przejęły Bataliony Celne, podległe Ministerstwu Skarbu. W Rychtalu stacjonował sztab 4 Kompanii Granicznej 14 Batalionu Celnego ( miejsce postoju – Laski ). Kompania obsadzała placówki : Proszów, Skoroszów, Drożki, Trębaczów, Leśniczówka, Zbyczyna, Rychtal. Kolejną formacją była Straż Celna ( utworzona formalnie 15.03.1921 r. ), która do końca 1922 r. przejmowała stopniowo ochronę granicy. W Rychtalu umiejscowiono Komisariat Straży Celnej ( placówki: Rychtal, Stogniewice, Proszów, Skoroszów, Darnowiec, Drożki ), podległy Inspektoratowi Straży Celnej Ostrów. Rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 22.03.1928 r. powołano Straż Graniczną – formację typu policyjnego podporządkowaną Ministerstwu Skarbu. Struktura organizacyjna na rychtalskim odcinku pozostała niezmieniona. Komisariat SG Rychtal podlegał Inspektoratowi Granicznemu w Ostrowie ( Wielkopolski Inspektorat Okręgowy SG Poznań ).

Informacje pochodzą z Archiwum Straży Granicznej Komendy Głównej Straży Granicznej.

HISTORIA POGRANICZA W WIELKOPOLSCE 

W 1938 roku dokonano zmiany granic administracyjnych województwa z którego wyłączono m.in. przygraniczny powiat Wyrzysk. Po tej zmianie odcinek wielkopolski rozpoczynał się od znaku granicznego E 193, znajdującego się nad jeziorem Wapińskim, a długość granicy ochranianej przez Wielkopolski Inspektorat Okręgowy wynosił blisko 628 kilometrów. Podlegało mu 5 Inspektoratów Granicznych: we Wronkach, Wolsztynie, Lesznie, Ostrowie Wielkopolskim i Wieluniu, 24 Komisariaty oraz 133 Placówki. Inspektorat Graniczny w Ostrowie dzielił się na Komisariaty z siedzibą w Krotoszynie (placówki Bestwin, Zduny, Chachalnia, Sulmierzyce, Uciechów), Sośniach (pl. Bogdaj, Starża, Konradów, Dobrzec, Pawłów), Kobyla Góra (pl. Kąty Śląskie, Rybin, Pisarzowice), Bralin (pl. Słupia, Miechów, Trębaczów), Rychtal (pl. Drożki, Rychtal, Skoroszów, Proszów), Laski (pl. Buczek, Wodziczna, Janówka, Siemianice). Wielkopolski odcinek granicy (do 1938 r.) tworzyło sześć sekcji: E, F, G, H, J, K. Rozmieszczenie znaków granicznych było różne. Na odcinkach lądowych odległość między znakami wahała się od kilku do kilkudziesięciu metrów, w zależności od warunków terenowych. Dążono do tego, by sąsiednie słupki były widoczne. W miejscach, gdzie granica biegła wzdłuż rzek, np. na Noteci, odległości te wynosiły nawet kilka kilometrów: tutaj kamienie graniczne ustawiono przy urządzeniach inżynieryjnych przerzuconych przez rzeki – mosty, śluzy itp. Na rzece Gwdzie i Noteci umieszczono odrębne znaki graniczne, a mianowicie tablice z żelaza lanego, jedna polska z literą „P”, oznaczeniem sekcji i numerem bieżącym, druga taka sama niemiecka z literą „D”. Były one umieszczone albo obok siebie, albo na brzegu rzeki, lub też każda osobno (na mostach i śluzach). Połowa odległości pomiędzy tymi tablicami lub styk tablic oznaczał granicę państwową. Na wielkopolskim odcinku granicy państwowej funkcjonowało kilka kolejowych i trzydzieści drogowych przejść granicznych. I tak np. w miejscu, gdzie granica przecinała szosę Piła-Bydgoszcz (była to droga celna i tranzytowa Niemcy-Prusy Wschodnie) istniało przejście graniczne Schneidemühl - Jeziorki. Było ono czynne od godziny 7 do 24 „dla ruchu za paszportami”, natomiast dla małego ruchu granicznego, w lecie w godzinach 7-12 i 14-17, zimą zaś 8-16. Kontrolę paszportową wykonywał Posterunek Policji Państwowej Śmiłowo.

Przepustka graniczna nr 516 wystawioną w Namysłowie w dn. 13.08.1937r. na nazwisko Anton Scholzel - rolnik urodzony i mieszkający w Smogorzowie (Schmograu). Przepustka upoważniała do pobytu na terenie powiatu kępińskiego przez najwyżej 6 dni.  Kontrola graniczna Policji Państwowej w Rychtalu potwierdza  pobyt w dniach 14.08 - 16.08 1937 roku. Granicę przekroczono w punkcie granicznym Igłowice - Skoroszów (Haugendorf - Skoroszew).

NA POGRANICZU

Impresje Jana Augustyna

Zdjęcia pochodzą z Archiwum Polskich Formacji Granicznych oraz zbiorów prywatnych. Patrz: Strona internetowa Muzeum Polskich Formacji Granicznych w Szczecinie.

UDZIAŁ STRAŻY GRANICZNEJ W ŻYCIU PUBLICZNYM RYCHTALA

Powyższa fotografia została wykonana pomiędzy ówczesnymi szkołami, ewangelicką i katolicką. Obecnie pomiędzy gimnazjum i podstawówką. Według wyciągu z Kroniki parafii ewangelickiej w Rychtalu, którą pisał pastor Otto Graetz Aleja Kasztanowa w Rychtalu została zasadzona w 1911 roku. Inicjatorem sadzenia Alei Kasztanowej był p. Marck - karczmarz i właściciel gospody, który w 1870 roku brał udział w wojnie z Francją, wyróżniony srebrnym krzyżem. Wyciąg z tej Kroniki, a potem całą jej kopię przesłał pan Manfred Klisch z Seevetal w Niemczech.

Uzupełnienie opisu zdjęcia: Synowa Krystyna i dwaj wnukowie, Krzysztof i Maciek Haberowie - widniejącego na zdjęciu Ludwika Habra, mieszkają obecnie we Wrocławiu. Natomiast jego syn Henryk zmarł we Wrocławiu w styczniu 1991r. a córka Kazimiera w Rychtalu w 2017r. w wieku 94 lat.

Obchody Święta Niepodległości  11.11.1934r. Zbiórka plutonu Straży Granicznej przed Komisariatem Straży Granicznej w Rychtalu. Osoby widoczne: brak danych. Prawdopodobnie jest to dawna willa Heidera na Zawadzie. W latach międzywojennych były tam mieszkania m.in. dla strażników granicznych. Wiadomość  ta pochodzi od p. Kazimiery Kijak z Rychtala, której ojciec był  strażnikiem granicznym w Rychtalu (tam mieszkali). Po lewej stronie widać drzwi oraz lekko wysunięty fragment budynku, po prawej widoczny jest fragment drugich drzwi wejściowych do budynku.

POŚWIĘCENIE ŚWIETLICY ZWIĄZKU STRZELECKIEGO "STRZELEC" RYCHTAL

ZAWODY SPORTOWE W RYCHTALU

W ROKU 1932 PRASA PISAŁA...

"W celu uczczenia konstytucji majowej i 11 rocznicy powstania śląskiego odbyły się w Rychtalu zawody sportowe Związku Strzeleckiego. Punktualnie o godz. 13,30 przybyli zawodnicy przy dźwiękach orkiestry na Rynek. W biegu sztafetowym na odległość 7 km I nagr. otrzymał strażnik Bartkowiak (Z.S. Droszki), II nagr. Pawelczyk (Z.S. Rychtal), III nagr. st. strażnik Kaszubkiewicz (Z.S. Rychtal). W wyścigach rowerowych na trasie 20 km I nagr. Machut (Z.S. Rychtal), II nagr. Pietruszka (Z.S. Rychtal), III nagr. Dastych (Z.S. Rychtal). W biegu na przełaj 3 km. I nagr. Sobek, II nagr. Sesenko (Z.S. Rychtal). W marszu zespołowym wzięły udział 4 drużyny: I nagr. drużyna Sadogóra, II nagr. drużyna Rychtal. W rzucie granatem: I nagr. otrzymał Szymański, II nagr. Różewski, III nagr. strażnik Bartkowiak (Z.S. Droszki). W strzelaniu zespołowem drużyna Droszki zajęła I miejsce i zdobyła nagrodę przechodnią, ufundowaną przez B.B.W.R. Rychtal. W ogólnej klasyfikacji Sesenko zdobył największą ilość punktów i otrzymał nagrodę przechodnią ufundowaną przez Z.S. Droszki, temsamem otrzymał tytuł mistrza kompanji na rok 1932. W ogólnej klasyfkacji zesp. drużyna Droszki zajęła I miejsce i otrzymała nagrodę ufund. przez p. Kuberę z Dworzyszcza."

Kolejny wycinek prasowy podaje, że odbywające się w 1932 roku zawody są trzecimi z rzędu oraz, że: "Udział w zawodach mogą wziąć należący do rychtalskiej kompanji "Strzelca", poza konkurencją i z innych organizacyj tut. powiatu. Do rozegrania jest nagroda przechodnia (żołnierz biegnący z bronzu), którą w ubiegłym roku zdobył oddział "Strzelca" z Rychtala, pozatem szereg cennych nagród, ufundowanych przez osoby prywatne".

Z.S. to Związek Strzelecki.

B.B.W.R. to Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem Józefa Piłsudskiego (BBWR) – organizacja polityczna okresu międzywojennego w Polsce utworzona w roku 1927. 

OBCHODY DRUGIEJ ROCZNICY ŚMIERCI MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO 12.05.1937 ROKU NA TERENIE PODLEGŁYM KOMISARIATOWI STRAŻY GRANICZNEJ RYCHTAL

Widoczny na powyższym zdjęciu budynek SG, to budynek przy dzisiejszej ulicy Kolejowej 3, Okna widoczne na fotografii wychodzą na drogę brukową prowadzącą do dworca kolejowego. Drzwi widoczne pod tablicą urzędową i godłem prowadziły do biur SG. (po wojnie częściowo zostały zamurowane i w ich miejsce wprawiono okno). Budynek gospodarczy po prawej stronie został rozebrany. Do dziś w tym samym miejscu przed tym domem stoi drewniany słup telefoniczny, jak na  fotografii. Dziś są tam 2 mieszkania do których prowadzą osobne drzwi w szczytach budynku. W czasie gdy urzędowała tam SG drzwi do biur były od strony ulicy, a wejścia do mieszkań strażników znajdowały na poddaszu. Oba mieszkania są usytuowane na sposób lustrzanego odbicia.

DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNA I EDUKACYJNA

Powyższe dwa zdjęcia przedstawiają członków amatorskiego zespołu teatralnego, ze strażnikami granicznymi z Komisariatu Straży Granicznej „Rychtal” (Inspektorat Graniczny Ostrów, Wielkopolski Inspektorat Okręgowy SG) grający w sztuce pt. „Sublokator".

WOJSKO POLSKIE - FORMACJA OCHRONY POGRANICZA W OKOLICY RYCHTALA

FUNKCJONARIUSZE SŁUŻĄCY W RYCHTALU I PLACÓWKACH PODLEGŁYCH